Iako je patriotski naboj navodnih branitelja Crne Gore uzvišeni zabran prepun visokoparnih emocija, moram primijetiti da se pseudoistorija i pseudokultura koja se iz Srbije plasira prema Crnoj Gori, nikad nije ozbiljno institucionalno tretirala. Takođe mora se primijetiti da je ta strategija kulturnog ugrožavanja i nacionalnog pritiska iz susjedstva postala ozbiljan problem za crnogorski kulturni identitet, kao dio šire građanske slagalice jednog funkcionalnog društva kakvom težimo. 

Cijela stvar se dosad uglavnom podvodila pod izlizani izraz "velikosrpska agresija", narijetko u cilju podizanja predizborne temperature. Tako se, na primjer, Demokratska partija socijalista koristila ovim izrazom uglavnom da zastraši birače, a sama se nametne kao faktor očuvanja države. Zvanična Crna Gora, ipak, nikad nije ulazila u srž problema sa potrebom da ga demistifikuje, naročito u savremeno vrijeme kad su digitalne tehnologije omogućile lakši protok informacija, pa i jači domet propagande. 

Došli smo tako do apsurda da u javnosti i na društvenim mrežama Crnu Goru, njen kulturni identitet i osobenosti predstavljaju pojedinci iz deset puta veće susjedne zemlje. To su često ljudi porijeklom iz Crne Gore, sa usađenim "novim i boljim" tradicijama i predstavama o Crnoj Gori, koja postaje političko-medijski konstrukt, da se ne lažemo, prilično na tragu agresivnih oblika politike koja zvaničnom Beogadu u skorijoj prošlosti nije bila strana. 

Mnogo toga čemu svjedočimo na mrežama zvuči kao kad bi Amerikanci kao mnogoljudniji, svijetu predstavljali Engleze, tvrdeći da baš oni znaju više i bolje o engleskoj kulturi, istroriji i engleskom načinu života. Kako je do ovoga došlo?

Vrlo važnu ulogu u “zategnutosti” odnosa između Crne Gore i Srbije i dva identiteta igraju tabloidi i tabloidni mediji (Pink, Happy itd.), koji aminovani od državnih vrhova, već duže vrijeme kreiraju paralelni društveni i istorijski narativ u kome se satanizuje pojam Crnogoraca i crnogorstva. 

Ovakve narative prati sprovođenje raznih vrsta sociopsiholoških pritisaka i manipulacija, u kojima se Crnogorcima stavlja na teret osjećaj krivice zato sto su - Crnogorci. Bez ikakve zaštite od strane ovdašnjih institucija, moramo dodati.

Manipulacija koja se sprovodi povodom crnogorskog kulturnog identiteta slična je i ostalim sociopsihološkim manipulacijama. (*Drake J., Draughn T, Holland M.  Personal interviews for “Psychcentral” 2022.*) Obično sve počinje laskanjem. Hvaljenjem crnogorskog akcenta, kulturnih vrijednosti, "čojstva i junaštva". Slijedi faza kulturne izolacije, koja obično kreće sa tim: "što znaju oni u Crnoj Gori, priznali su Kosovo", “Oni nisu naša braća”, "Vi ste srpska Sparta". Nastavlja sa nipodaštavanjem i izazivanjem krivice: "Nemoj da si kao ostali Montenegrini, Milogorci". 

Osoba koja se izjašnjava kao Crnogorac, najzad, biva marginalizovana i definisana "kao antisrbin" i mrzitelj, gubeći simboličko pravo na svoj identitet. 

Uz podršku medijske infrastrukture omalovažavaju se i nacionalni i kulturni simboli, pa je crnogorska zastava “žuta kokoška" ,"albanska zastava", a trobojka "tradicionalna i prava". 
Posljednja je faza agresije i izazivanja straha koja se ustalila, pa je rezultirala i paljenjem crnogorske zastave u centru Beograda prije par godina. Na sav ovaj narativ nadovezuju se prijetnje i izlivi mržnje sa kojim se često srijećemo od tvitera, preko fejsbuka i ostalih bespuća širokog weba. 

Primjeri komentara sa društvenih mreža o objavi proslave Dana nezavisnosti:

![](https://cms.normalizuj.me/assets/839ca02b-f3ad-4d68-b338-e4e991a6f04e)

Iako slični pseudonarativi, spinovi, društveni i medijski pritisci na površinu isplivavaju uglavnom od strane desničara i nacionalista, jasno je da ne bivaju kreirani mimo znanja vrha politike zvanične Srbije. Osim izostanka reakcije srpskih institucija, brine i tolerancija ili nebriga građanski orijentisanih struktura u Srbiji, koje ili nijesu svijesne problema, ili biraju da ostanu u ulozi neutralnih posmatrača, pritisnuti brigama za koje misle da su im preče. 

U samoj Srbiji, na najnovijem popisu, svega 20.000 ljudi izjasnilo se kao Crnogorci, u odnosu na 147.000 koliko ih je bilo na popisu iz 1981. godine. Paradoksalno danas je veći broj Crnogoraca u Argentini nego u Srbiji, gdje su Crnogorci stotinama godina uspijeli da sačuvaju ime i kulturni identitet. 

Crnogorske institucije bi trebalo ozbiljnije da preispitaju zašto u cijelom svijetu, jedino u Srbiji dolazi do devaluacije crnogorskog identiteta. Očigledno je da se djelovanje u cilju zaštite crnogorskog identiteta u Srbiji dosad svodilo samo na političke ciljeve pojedinih partija a ne na zaštitu državnih interesa. U svrhu poboljšavanja bilateralnih odnosa trebalo bi aktivnije prići ovakvim vrstama manipalicuja, koje crnogorske državljane dovode, u najmanju ruku, u nezavidan i nezaštićen položaj. 

Te manipulacije, na kraju, ali ne manje bitno, kao rezultat imaju i produbljivanje podjela unutar same Crne Gore. 



"Psihološka manipulacija je vrsta društvenog uticaja koji ima za cilj da promijeni percepciju ili ponašanje drugih ljudi preko prikrivanja, obmana ili zloupotreba (Braiker, Harriet B, 2004)."

stav

Beograde, imamo problem

Prije par godina malo je bilo onih, i najoptimističnijih, koji su vjerovali da će pasti trodecenijsko carstvo Demokratske Partije Socijalista. 

Ipak, 30. avgusta 2020. godine dogodilo se čudo. Slavilo se u Crnoj Gori i ostalim krajevima brdovitog Balkana. Te noći sam sa prijateljem u Beogradu uz crnogorsku lozu i sam nazdravljao slobodu i kraj tiranije autokratskog režima DPS-a i prvi demokratski iskorak u istoriji Crne Gore. 

**PREVIŠE DOBRO**

Nakon početne euforije, muk, zabrinost. Kako će Gospodar podnijeti ovo? Momenat panike koji je starije vjerovatno podsjetio na smrt Tita i na ono: “Kako ćemo sad?”. Potom, olakšanje. Gospodar je nakon konsultacija sa vrhom partije uzviknuo po drugi put: “Bravo, kreteni”. 
Nisu to, ipak, bile riječi koje je gospodin Đukanović iskoristio ovom prilikom, kao onomad u skupštini 2016. Godine. Čestitao je novoformiranoj većini, uljudnije nego što bi iko očekivao, pobjedu na izborima. Ipak, iz ove perspektive, dvije godine nakon čuvene “izborne volje”, poslije pada dvije “ne-DPS vlade”, nekako se čini da je čestitka opet zvučala: “Bravo, kreteni”. 

Pad 43. Vlade Crne Gore protekao je, čini se, i burnije nego li one dvije godine unazad. Eksperimenti sa tehničkom vladom, pa manjinskom, istinski su zavrtjeli točak demokratije u Crnoj Gori. Nije sve bilo med i mlijeko. Više je ličilo na izlizanu uzrečicu parlamenta: “porođajne muke demokratije”. Ipak, počele su promjene u pravosuđu, otvaranje postupaka protiv nezakonitog bogaćenja. Otvorila se i iznenadna prilika za brzo priključenje Evropskoj Uniji. EU 2025, prštalo je po sociijalnim mrežama nove Vlade. Previše dobro da bi bilo istinito? 

**PORASTAO MOMAK**

I eto nas u avgustu 2022. godine, ponovno vraćeni na fabrička podešavanja. Zvijezda dvogodišnje političke scene, lider Zelene Partije, Dritan Abazović, podijelio je javnost. Po nekim, na prvi pogled, neustaljenim šavovima za crnogorske prilike. Sa jedne strane, za crnogorske suvereniste i jedan dio građanstva, državni je izdajnik koji će zasigurno okončati političku karijeru i vratiti se da “prodaje kokice u Ulcinju”. Sa druge strane, heroj je *srpskog sveta* i ponos dijela građanstva. Stisnuo je petlju da “pomiri narod Temeljnim ugovorom” i krenuo u odlučnu borbu protiv kriminala.

Nižu se istrošeni tekstovi po matrici crno na bijelo, po crnogorskim i regionalnim portalima. Nacionalisti, građani, analitičari, vjernici, nevjernici. Jedni psuju, drugi brane “albanskog četnika”, koji je još 2013. obećavao, nasrnuvši golobrad u Parlamentu na Gospodara, provocirajući čuveno: “sjedi bitango jedna”. 

Porastao je golobradi Dritan. Iz klupa Pozitivne Crne Gore, dogurao je na čelo obećavajuće građanske partije URA, pa i na čelo države Crne Gore. Za	svega devet godina. Evropska unija je u njemu prepoznala mladost i snagu koja bi konačno raščaurila pozorište vječitih vladara i opozicionara crnogorskog parlamenta.  

I promjene su krenule, na oduševljenje građanski orijentisanih masa svih šest bivših jugoslovenskih republika. Iz Oligarhije u Demokratiju. Sve bi zvučalo skoro pa sjajno da je mala Crna Gora jedan nezavisan ekosistem. Možda ne bi ni tad, imajući u obzir kompleksne unutrašnje odnose insituticija u državi. Svejedno, promjene su krenule i na globalnoj političkoj sceni. Dolazak Bajdena i početak ruske ofanzive na Ukrajinu uvele su svijet u poluratno stanje. Slika geopolitičkih interesa u Evropi grubo je prekrojena u odnosu na položaje energenata i rast ratne industrije.

> Mladoj zvijezdi crnogorske politike ostaće dovoljno vremena da prihvati odgovornost za određene greške i da razmisli

Neka se ne zavaravaju građani da je malu Crnu Goru zaobišao sukob interesa velikih političkih sila. Protivno mišljenje jednako je mišljenju da inflacija i porast cijena nastale ratom u Ukrajini neće stići do nas, ili da koronavirus nastao negdje u Kini, ne može doputovati do Crne Gore. 
Svaka tačka na kugli zemaljskoj danas je uslovljena određenim odnosima zainteresovanih partija u svijetu. Tako da se i svaka analiza rada 43. Vlade Crne Gore, koja u sebi ne uključuje svjetski geopolotički kontekst, u najmanju ruku čini ozbiljna taman koliko i emisija Milomira Marića. 

**SUMNJIVI SAVEZ**

Vratimo se na Dritana, lidera Zelene Partije, koji je već od 2019. godine preko Evropskih Zelenih dobio značajno povjerenje Evropske unije. “The man”, čovjek koji će očistiti glavna poglavlja u pristupu EvropskojuUniji i poslati u penziju Gospodara, čiji su poslovi u sivoj ekonomiji postali trn u oku Evropi i Americi. 

Požalio se Abazović, u oproštajnom govoru sa funkcije premijera 43. Vlade, da nema “konekcije” ravne onima koje ima kriminalna hobotnica u Crnoj Gori. Pitanje je li u tom trenutku kao konekciju, sada već bivši Premijer, računao i dalje Specijalnog američkog izaslanika za Balkan, Gabrijela Eskobara. Uz sve medijske i kanale državne bezbjednosti koji su mu dati na raspolaganje dolaskom ovoga u septembru 2021. godine. 

![](https://cms.normalizuj.me/assets/e91940ef-d16e-4b65-a8d6-9815c9385a1b)
Foto: consilium.europa.eu{.caption}

Poruka Evropske unije Vladi, iako ponekad stidljiva, bila je jasna: “Zatvorite ključna poglavlja i eto vas preko reda u Evropskoj uniji”. Što je i vlada kao manjinska, između ostalog, i obećala crnogorskim građanima. Interes Amerike, koja operiše po široj teritoriji od evropske, prirodno je usmjeren na veće komšije, Srbiju i Albaniju. Tako je ostvarivanje geopolitičkih prednosti Amerike u odnosu na Rusiju na Balkanu pokrenuto sve učestalijem insistiranju na inicijativi “Otvoreni Balkan”, koja bi na određeni način pokrila i dugo otvoreno Kosovsko pitanje. 

Krenuli su tako više puta u 2022. godini iz Beograda i Tirane prema Podgorici i Prištini pozivi za ulazak u “sumnjivi ekonomski savez”. Tako je Rama na Ohridskom Samitu 8. juna bacio špicu da je Abazović pristao na inicijativu, koja je ubrzo bila demantovana. Premijer Abazović se iz posjete Beogradu, krajem juna 2022. godine, ipak vratio sa “pozitivnim mišljenjem u vezi sa savezom”. Dok je Rama početkom avgusta nakon tenzija na Kosovu toplo parafrazirao Prištini: “ili rat ili Otvoreni Balkan”.

Otvoreni Balkan, ostao je samo na papiru. Istina, nepotpisan kao i Temeljni ugovor sa Srpskom Pravoslavnom Crkvom. Posljednji je došao preko reda, pored mnogo važnijih ekonomskih i pravnih obaveza prema Evropskoj uniji. Pravdala se Vlada Abazovića da je potpisivanje ugovora sumnjivog pravnog i istorijskog konteksta “neophodno za pomirenje”. Na mnoge primjedbe od strane Evropske unije, pravnika, istoričara i najveće akademske instance u državi povodom teksta, premijer je autokratski zažmurio. Potpisao je na prepad Ugovor koji je još više, kao što je bilo i očekivano, produbio podjele u Crnoj Gori. 

**LJUTNJA I ŽAL**

Dakako je ranjeni DPS iskoristio priliku koja mu je data da angažuje svoje medije da se ponovo predstavi kao zaštitnik interesa države Crne Gore, prema “izdajničkom dokumentu”. Abazović se, s druge strane, iz mat pozicije u koju je doveo svoju vladu, branio stavom “da DPS potezanjem Temeljnog ugovora štiti svoje kriminalne radnje”. 

Krenula su dugo čekana hapšenja državnih službenika koji su u mutnim poslovima zgrnuli državne milione. Počele su određene reforme u prosvjeti, najavljene i izgradnje bolnica i prvih državnih post-komunističkih fabrika.

Ipak, rad 43. Vlade i situacija u koju ista ostavlja Crnu Goru možda i najbolje opisuje skorašnja ocjena Izaslanika za EU, Tonina Picule: “Crnogorska politika treba odlučiti gdje želi ići - u EU ili se naći u orbiti nekog rusko-srpskog sveta”. 

Na kraju, makar kod mene, a vjerujem i kod velikog broja građanski orijentisanih pojedinaca, ostaje žal i ljutnja na Vladu i Zelenu Partiju koja je obećavala. U svakom smislu. Pored pozitivnih pravnih reformi koje je trebalo da izgura do kraja, Vlada je nejasnom promjenom prioriteta ostavila Državu u nezahvalnoj situaciji. Zašto se zažmurilo na prijedloge Evropske unije koji su trebali biti svetionik upravljanja ka demokratiji i zapadnim vrijednostima, u ovom trenutku nije jasno. 

Jedno jeste jasno: Vlada, na čelu sa premijerom Abazovićem, direktni je uzročnik ponovnom predavanju političke moći u ruke Demokratske partije socijalista. Nijesu bile potrebne nikakve “konekcije” da bi se pratio iscrtan put ka Evropskoj uniji. 

Mladoj zvijezdi crnogorske politike ostaće dovoljno vremena da prihvati odgovornost za određene greške i da razmisli da li je skretanje sa Evropskog puta bilo neminovno. Ostalim političarima koji imaju iskrene namjere da uvedu Crnu Goru u EU, po želji tri četvrtine njenjih građana, ostaje djelimično prokrčen put. Naravno, ukoliko odluče da gledaju interese građana, a ne političkih partija. Sljedeći izbori, ako ih bude u dogledno vrijeme, pokazaće kojim putem će se kretati Crna Gora. Nedostatkom izbora, izbor puta će biti jasan.


Pored pozitivnih pravnih reformi koje je trebalo da izgura do kraja, Vlada je nejasnom promjenom prioriteta ostavila Državu u nezahvalnoj situaciji

Beograde, imamo problem

Neka Druga perspektiva