Žena se prije može nadati da će joj, na primjer, izrasti Adamova jabučica nego da će sa drugim ljudskim bićem uspostaviti onakav odnos kakav imaju Dido i Migo (dvojac “Kumare”) u songu “Javi se, kumara” (Edo Abdović) koji je trenutno najviralniji crnogorski pop-kulturni fenomen. Teško je zamisliti ekskluzivniju “mušku stvar” od kumara-odnosa. Rodna segregacija ovdje je apsolutna. Žena je osuđena da proživi život, a da nikada ne sazna kako je to prijatno kad imaš kumaru, burazera ili pobratima.
Nije da se neke žene ne trude da se spajtose sa kumarama. Zna se kako te stvari idu. Za članstvo u benignijim bratstvima pristaće da piju pivo iz flaše i druge žene zove “ribama” u njihovom društvu. Pristup muškim klubovima “više klase” ima drugu cijenu: odradiće ponešto kumarama, a zauzvrat će dobiti dio plena. Ali, kad-tad shvatiće da su pokupile samo mrvice, da su sve vrijeme bile samo uljezi, da su stigle samo do predvorja centrale i da kumare ipak nisu stekle.
Žena-kumara je samo zbunjena sestra i tu pomoći nema. Uglavnom, to će shvatiti kroz bolno iskustvo – onda kada ih kumare puste niz vodu i kada propisno nadrljaju.
NISU PALI S MARSA
“Kumare” su nam prirasle za srce: na terenu smo dopadljivog lokalnog patrijarhalnog folklora, najprostijih identitetskih jednačina i njima odgovarajuće nekritičke i narcističke samorefleksije – gledaj nas kakvi smo! Nešto u nama tvrdoglavo se protivi da misli da tu ima ičega o čemu uopšte vredi misliti, tako stoje stvari sa folklorom: “Kumare” moraju ostati netaknute mišlju da bismo mi mogli da im se smijemo i radujemo im se.
Koliko god bili benigni i simpatični, Dido i Migo pripadaju velikoj, globalnoj familiji nimalo efemernoj i bezazlenoj. “Kumare”, dakle, nisu pale s Marsa: njihovi bliski rođaci su najrazličitija muška bratstva koja su i te kako miješala prste u tok istorije i živote ko zna koliko ljudi, i koja to i dalje čine. Oni su grančica na monumentalnom stablu čiji se korijeni spuštaju do mračnog, najmračnijeg podzemlja.
Kumare su muškarci koji su bezuslovno odani jedan drugome. “Bezuslovno” je ključna riječ: snaga kumara-odnosa mjeri se spremnošću da se taj odnos pretpostavi svim drugim oblicima solidarnosti i lojalnosti. Dido i Migo travestiraju kumara-odnos: oni nemaju kapacitete (novac i moć) da taj odnos dovedu do “punog sjaja”, ali je bezuslovnost ipak sačuvana: kada se Dido ne bi odmah sručio sa Cetinja u Podgoricu i kada bi, na primjer, počeo da Migu drži lekciju zbog toga što je “puštio ruku” i napravio u kafani ceh bez pokrića – njih dvojica više ne bi bile kumare.
Neke kumare, manje naivne od Dida i Miga, sjede u ovom času po crnogorskim sudovima, agencijama, tužilaštvima, carinskim službama
Bili bi samo obični prijatelji, ili možda ni to. Njihov ulog u kumara-odnos čini se banalan – od malo kafanskog samozaborava nikome neće pasti glava s ramena. Ali, možemo da se zapitamo i šta bi se, na primjer, desilo ako bi kumara od kumara tražio da mu iscijepa prijavu za nepropisno parkiranje, provuče kroz carinu šleper švercovanih cigareta, i sve tako redom. Ako su prave kumara, uradiće to jedan za drugoga bez da trepnu i pritom će njihov savez svaki put ojačati – Sve za tebe, brate!
Uticaj bratstava, ekskluzivno muških saveza na ljudsku istoriju je nemjerljiv. Jednim dijelom i zato što je uglavnom netransparentan. Riječ “bratstvo” povremeno se javljala u javnom, političkom diskursu sa značenjem univerzalne, opšteljudske, revolucionarne solidarnosti (“Jednakost, sloboda, bratstvo” ili “Bratstvo i jedinstvo”). Naravno, i u tom kontekstu taj pojam vukao je za sobom svoj dugački patrijarhalni rep (nominalno isključivanje žene kao revolucionarnog subjekta, patrijarhalni uzroci nemogućnosti “sestrinstva” da konkuriše “bratstvu”, to jest ostvari isti stepen solidarnosti).
Ali, u svim tim različitim, vidljivim i nevidljivim istorijskim oblicima, bratstvima je do univerzalne solidarnosti bilo stalo koliko do lanjskog snijega. Ono što braću zanima je isključivo solidarnost nasuprot ženama i svima koji ostaju izvan bratstva.
VOLJA ZA MOĆ
Sigmund Frojd ostavio nam je u nasljeđe upečatljivu i uznemirujuću interpretaciju psihoanalitičkih korijena nastanka bratstava i njihove duboke i fatalne sraslosti sa zapadnom civilizacijom. Refleksije tih procesa nalazimo u ranim mitovima o zavjerama sinova/braće radi oceubistva, nasilnog svrgavanja despotskog oca, poput mita o detronizovanju Urana i Kronosa, na primjer.
Osjećaj prvobitne krivice, strah od mogućnosti ponavljanja toga događaja i volja za moć drže muškarce tako jedinstveno zbijene jednog uz drugoga. Istovremeno, prema Frojdovoj interpretaciji, taj nasilni muški čin, kao jedinstveni događaj uspostavljanja kulture, reda i zakona, predstavlja temelj zapadne civilizacije što, naravno, onespokojava sve koji ostaju izvan muških klubova i koji drugačije zamišljaju dinamiku istorijskih procesa. Tu je, naravno, i rodna segregacija: budući da nisu bile uključene u čin svrgavanja oca, sestre su osuđene da zauvijek ostanu izvan moći i istorije.
Drugim riječima, nema mjesta za romantiku kada je o kumarama riječ: ono što ih drži zajedno uvijek je volja da moć i plen sačuvaju isključivo za sebe. Može biti riječ o malim, jedva vidljivim patrijarhalnim dominacijama, kao što je to slučaj sa Didom i Migom, ali bratstvenički apetiti uglavnom nisu skromni. Neke kumare, manje naivne od Dida i Miga, sjede u ovom času po crnogorskim sudovima, agencijama, tužilaštvima, carinskim službama, svuda uzduž i poprijeko sistema.
Spremnost da krše zakon, pljačkaju ostatak građanstva i za sebe prigrabe sve što se prigrabiti može ulog je njihovog bratstva. Njihovi savezi otporniji su i žilaviji nego što smo to ponekad skloni da mislimo – sjetimo se Frojda i njegove interpretacije motiva za uspostavljanja bratstva. O tim stvarima i o tim kumarama valjalo bi da mislimo dok cupkamo nogama uz pjesmu „Javi se, kumara“.