Možda je ova - od strane moje malenkosti - slobodno permutovana misao Kandinskog (Wassily Kandinsky) pravi okvir oto-binokularnog pogleda na suptilna i ezoterična zvučna dešavanja koja nam nudi univerzum Kokana Dimuševskog. Njegov credo - koji isijava iz netom pređenih iskustvenih muzičkih nadražaja od Bacha, preko Chopina do Wheather Reporta i Jarretta, sasvim suprotno od klišeiziranih mehaničkih obrazaca i stilski ustaljenih strukturalnih postupaka - temelji se na poštovanju i razvijanju sopstvene ličnosti, ispred svega kao kompozitora koji sistematski osluškuje i njeguje svoj delikatni senzibilitet, senzibilitet suptilno postavljenih estetičkih kriterijuma.
Komponovanje u muzici podliježe različitim stupnjevima stvaralačkih procesa u kojima se, često, logičan slijed nastanka ideja vezuje za ritam kompozitorovog nadahnuća – od inspiracije, preko invencije do finalizacije. Ovaj zvučni autoportret - možemo ga slobodno tako nazvati - The Back Of Beyond (koji je autor u našoj prepisci zgodno i duhovito preveo kao „Bogu iza nogu/leđa“) je nastao na način koji nije uobičajen među muzičkim stvaraocima. TBOB - iako umjetničko djelo nastalo u vremenu i prostoru jako naglašene egzistencijalne nesigurnosti i opštih emocionalnih tenzija (sve se događa 2020 u karantinu, u jeku pandemije Korona virusa) - nije nastalo kao slučaj racionalno i precizno odabrane strategije jednog autora. Izostale su - ispostaviće se, sve predvidive stvaralačke prakse kompozitorskog umijeća. Dogodio se stvaralačko-apstraktni fenomen koji je Kandinsky, nakon dugog razdoblja razvoja i sazrijevanja intenzivne misli temeljene na svojim umjetničkim iskustvima, nazvao „principom unutrašnje nužnosti“.
Za svega deset dana nastalo je isto toliko kompozicija (52 min. muzike), što nas - složio se autor s tim ili ne, dovodi do dvije, po meni, paralelne teorije od kojih je jedna čisto psihološka - impresija, a druga esencijalno ezoterijsko-spiritualna - ekspresija:
• Period inicijacije djela je bio očito izuzetno dug – dani, nedjelje, mjeseci – možda godine, koji je zasigurno rezultat autorove akumulirane stvaralačke mašte natopljene auditivnim iskustvom.
• Autoru se u složenim društvenim okolnostima otvorio portal univerzuma - samo njemu znanom, što je rezultiralo naglom izlivu tako kondezovano-oslobođene zvučne impresije.
Za zvučni amalgam koji je isplivao na površinu stvaraočeve svijesti, zadužen je bio spomenuti univerzum koji je Dimuševskog „natjerao“ i nametnuo mu izuzetno složenu, u ovom slučaju fundamentalnu instrumentaciju djela. Jazz trio!
Istorija ovog, rekao bih, osnovnog ili elementarnog ansambla u Jazzu (piano-drums-double bass) začeta je u momentu kada je ekonomija angažovanja velikih Jazz Big-Band orkestara na tržištu formalnih zabava u velelepnim halama, naglo opala. Stvorio se prostor za combo-ansamble, manje grupe svirača koji su sa nešto manje „zvuka“ uspijevali transponovati standardne kompozicije 30-ih i 40-ih godina prošlog vijeka, uglavnom pisane za pomenute velike orkestre. Svirati u Jazz triju je paklen posao sa velikim glazbenim iskušenjima! To su tri snažne individualnosti često različitih senzibiliteta, stilskih afiniteta i zvučnih izraza. Sva velika imena u Jazzu - da ih ovom prilikom ne nabrajam, oprobala su se u ovoj formaciji ostavljajući za sobom referentna muzička izdanja, live koncerte...
Individualnost u ovom ansamblu je od primarnog značaja, jer se u kontrapunktu muzičke semantike jasno naziru kreativni nizovi glazbene misli svakog pojedinca – respektivno. Nebo je zadalo prilično složen task našem kompozitoru, postavljajući ga za sva ova tri instrumenta – istovremeno. Mala digresija će učiniti ovaj razgovor o umjetniku zanimljivijim naknadnim saznanjem (prilično senzacionalnim za mene) da je Dimuševski, po svojem kazivanju, ispred svega, prvo bio Drummer (!) a onda po „nužnom zlu“ postao je pijanista i Mini-Moog lover! Zbog opšte komšijske pobune preglasni bubanj je morao biti zamijenjen starinskim Upright Petrof pianinom (poklon u djetinjstvu) koji je poslužio Dimuševskom i na ovom snimanju! Hvala nebu na tome!
Nakon dobijanja kompletnog materijala od autora, i moja malenkost je preslušavanje albuma učinila značajno složenijim tako što sam svaki dan slušao po jednu kompoziciju nekoliko puta. Za valjanu de-konstrukciju muzičkog dešavanja, smatrao sam potrebnim da sebe dovedem u približno isto stanje autorove svijesti, njegovog linearnog ritma nastanka muzičkih misli i procesa komponovanja – realizacije.
Jedan od glavnih razloga zbog kojih ovaj zvučni događaj (TBOB) u moru žanrovskih valera ne bi trebalo klasifikovati ni po kojem osnovu – što ću ja i učiniti - je i onaj najčešći: stihijski procesi percepcije slušača-recenzenta imaju tendenciju da odstupe od pravila autentičnosti karaktera i senzibiliteta kompozitora abstrahujući vrlo važan momenat u nastajanju djela – osluškivanje sopstvene datosti u sadašnjem momentu. Ovo je jedan od takvih momenata.
Na albumu su se našle osam kompozicija od deset (dvije bonus kompozicije su na digitalnom izdanju) jer Vinyl izdanje ima fizički ograničenu minutažu za samo osam numera.
Već nakon preslušavanja prve numere sa ovog albuma (In Remembrance of a Great Man) slušaocu će biti jasno da zvučni teren na koji je kročio ima simbolične elemente vrlo delikatne ispovijesti autora na putu razotkrivanja ključa za slušanje i doživljaja njegovog zvučnog univerzuma.
Aktivnom slušaocu je ponuđen virtuelni prostor srednje sobe u kojoj dominira, prirodno – klavir, u jednom od najboljih soničnih izdanja koje sam čuo u zadnje vrijeme. Prosto je nevjerovatno da jedan stari upright pianino (Petrof) ima toliku sugestivnu moć u ekspresiji muzičkih ideja svojom mellow-tone registraturom (srednji pedal). Svi formalni fragmenti – motivi, tematika, interpretacija, kao i dinamičke i kolorističke varijabile (toplo-hladno, tiho-glasno) su podređeni primarno ovako podešenom karakteru pianina. Ovo je važan momenat za dalja iskustva u druženju sa TBOB.
Sav zvučni materijal na albumu je - u maniru velikog glazbenika poput Bacha ili Jarretta – improvizovan in-place. Ali „alat“ univerzuma, Kokanov servis – ruke, su nepogrešivo kristalizovale kondezovan zvučni kompleks kojeg, po riječima autora, nakon mjesec dana slušanja istog – nije mogao ponovo odsvirati. Niti jedan ton!
Za muzičku gestu – zvučni izraz, Dimuševski je spontano odabrao hibridnu formu Free-Jazza i minimalizma. Ovaj super-ćelijski model, sve prisutniji u klavirističkim djelima modernih kompozitora, obezbjeđuje suptilnije pojave i obrade zvučno-idejnih rješenja kroz prizmu naknadno, brižljivo odabranog tehnološkog postupka u finalizaciji muzičke strukture.
Kompozitorski i izvođački postupci poput Ostinata ( Ostainatissimo, Panoramic Road Livers, The Open Window, Walking People, Whispered Of Summer), modalnih izvan-tonalnih pasaža (Neighbor Fence On My Property, Panoramic Road Livers, Ostinatissimo, Walking People, Whispered Of Summer), Rekonstrukcije motivske građe (Neighbor Fence On My Property, Panoramic Road Livers, Ostinatissimo, Talk To Each Other (bonus tune), What You Think You Become (bonus tune) vertikalno-simultanih sadržaja – akordike ( Ssshhh, The Open Window, Talk To Each Other (bonus tune), What You Think You Become (bonus tune) - su samo od nekih upečatljivih segmenata u paleti zanatskih i estetskih sklonosti autora.
Poetskom, lirskom i često nemirno-virtuoznom duhu pianina, uloge dva preostala elementa (instrumenta) – drums/double bass, postavljena su – i odsvirana(!) više nego funkcionalno u ovom Jazz triu. Njihovu prisutnost i autonomiju autor je znalački upotrijebio u različitim slojevima i stupnjevima muzičkog procesa. U zavisnosti od unutrašnjeg emocionalnog naboja i ritma kompozicije, tonski valeri double bassa prelaze iz nervoznog ostinata i upornog pizzicato (okidanje i trzanje žice) režima u lirski arco (gudalo) režim sa mjerom i ukusom na mjestima koji formalno odvajaju dvije glazbene misli. Uloga bubnjeva je još funkcionalnije postavljena u svim lively dešavanjima i ovdje sa mjerom izrazite komplementarnosti i dostatnosti.
Zvučni svijet koji nam je ponudio Dimuševski u TBOB je spoj najdelikatnijih i najsuptilnijih djelova njegovih prefinjenih lirskih osobina, netom pređenih tonalnih referenci, znalačkog i posve inventivnog odnosa prema opštoj zvukovnosti. Tehnički besprekoran izvođački akt sa kultivisanim ukusom za mjerom i osobenom poetskom artikulacijom svojih ideja, Kokan Dimuševski nam je razotkrio svoj svijet komunicirajući s nama nevinim, gotovo dječačkim senzibilitetom. Linearno preslušavanje kompozicija, onako kako je postavljeno na vinilu, dozvolja vam najširi spektar doživljaja koji mogu stati u zajednički imenitelj – Traveling without moving.
Zatečen opskurnim „100 nijansi sive“ coverom ploče, na trenutak sam zastao pred konceptom koji je mogao predstavljati sentimentalnu izolaciju i zatvorenost u simboličkom značenju preživljavanja duše, ali bjelina i tačke u izometrijskoj daljini fotografije naslućuju izvor nadahnuća autorove priče – univerzum je uvijek naklonjen istinskim umjetnicima a cilj ovog puta sa slike jeste bjelilo na njegovom kraju.
Svjetonazorima i muzičkim influencama Dimuševskog, da ponovim, ne treba previše zatrpavati to „bjelilo“, ni u ovom pregledu, niti su one toliko važne u procesu prepoznavanja – to čak nije ni čin iskrenog audiofila. Ono što je nesumnjivo najvažnije konstatovati nakon intenzivnog slušanja ovog materijala, je podatak da smo od autora tri simfonije, dva baleta, dva mjuzikla i preko 50 djela za manje sastave od dua do okteta, od čovjeka koji je najzaslužniji za formiranje kultnog jazz-rock i fusion benda „Leb i Sol“, dobili autoportret autora koji će postati referentna tačka i vertikala dešavanja u Jazz-u na prostorima ex-Yu – i dalje od toga.
Da je ovaj album kojim slučajem nastao 70-ih godina prošlog vijeka, siguran sam, bio bi rame-uz-rame sa apstraktnim, teško dostižnim zvučnim autorskim izdanjima poput First Seven Days (Jan Hammer) The Mad Hatter (Chick Corea), Head Hunters (Herbie Hancock), Belonging (Keith Jarrett). Danas, sa akustičkim predznacima jazz tria, neskromno bih ga uporedio sa autorskim radovima Esbjörn Svenssona, Brad Mehldauom, Lyle Maysom, Tigranom Hamasyanom i mnogim drugim.
Vinyl sa 8 kompozicija su prošle godine izdale čak četiri izdavačke kuće – Šareni dućan i Blind Dog Records (Hrvatska), Constatinus (Srbija) i originalni Corpus Delicti (Makedonija) respektivno, po 120 primjeraka.
Ono što je mojoj malenkosti ostalo nakon intezivnog emocionalnog i spiritualnog „preživljavanja“ i uživanja u slušanju ovog „najspontanijeg manifesta duha“ – našeg Kokana Dimuševskog, je podatak i čvrsto uvjerenje da sam svjedočio o radu jednog potentnog, zauvijek promijenjenog i danas izuzetno zrelog umjetnika. Kokane, nedostaju mi riječi.....možda.... SAMO ZDRAVLJA !