Svako malo čujemo da je liberalizam posljednja linija odbrane protiv fašizma. Da on predstavlja odbranu vladavine prava i demokratije pred izopačenim, zlonamjernim demagozima koji žele da unište taj savršeno dobar sistem radi svoje koristi. Ovaj navodni sukob duboko je usađen u savremene tzv. zapadne liberalne demokratije kroz njihovu zajedničku mitologiju porijekla. Kao što svako dijete u školama SAD-a uči, na primjer, liberalizam je porazio fašizam u Drugom svetskom ratu, potiskujući nacističku zvijer kako bi uspostavio novi međunarodni poredak koji - uprkos svim potencijalnim manama i zlodjelima - počiva na ključnim demokratskim principima koji su suprotni fašizmu.
Ovakvo predstavljanje odnosa između liberalizma i fašizma ne samo da ih prikazuje kao potpune suprotnosti, već i definiše samu suštinu borbe protiv fašizma kao borbu za liberalizam. Pri tome, stvara ideološki lažni antagonizam. Jer ono što fašizam i liberalizam dijele jeste njihova neprekidna posvećenost kapitalističkom svjetskom poretku. Iako jedan preferira baršunastu rukavicu hegemonijske i saglasne vladavine, a drugi se više oslanja na gvozdenu pesnicu represivnog nasilja, oba su odlučni u očuvanju i razvijanju kapitalističkih društvenih odnosa, i tokom moderne istorije sarađivali su u tome.
Ono što ovaj navodni sukob prikriva - i to jeste njegova prava ideološka moć - da prava, fundamentalna linija razdvajanja nije između dva različita modusa kapitalističke uprave, već između kapitalista i antikapitalista. Duga psihološka ratna kampanja pod lažnim barjakom "totalitarizma" učinila je mnogo da dodatno zamagli ovu liniju demarkacije, sračunato predstavljajući komunizam kao oblik fašizma. A kao što su Domeniko Lozurdo i drugi objasnili s velikom istorijskom preciznošću i detaljima, to je čista ideološka papazjanija.
S obzirom na načine na koje se trenutno javne debate o fašizmu često oblikuju u odnosu na navodni liberalni otpor, teško da postoji važniji zadatak od novog temeljnog pregleda istorijskih zapisa o pravom i postojećem liberalizmu i fašizmu. Kako ćemo vidjeti čak i u ovom kratkom pregledu, daleko od toga da su to neprijatelji, oni su bili - ponekad suptilni, ponekad otvoreni - partneri u kapitalističkim zločinima.
Samo za potrebe rasprave i sažetosti, ovde ću se uglavnom fokusirati na prikaz nekontroverznih slučajeva Italije i Nemačke. Međutim, vrijedi napomenuti od samog početka da je nacistička rasna policijska država i kolonijalno divljanje - koje su daleko prevazilazile sposobnosti Italije - bila modelovana prema Sjedinjenim Američkim Državama.
LIBERALNA SARADNJA I USPON EVROPSKOG FAŠIZMA
Najvažnije je da je zapadnoevropski fašizam nastao unutar parlamentarnih demokratija umjesto da ih osvoji spolja. Fašisti su došli na vlast u Italiji u trenutku ozbiljne političke i ekonomske krize nakon Prvog svetskog rata, a zatim i Velike depresije. Ovo je takođe bio trenutak kada je svijet upravo svjedočio prvoj uspješnoj antikapitalističkoj revoluciji u SSSR-u. Musolini, koji je stekao iskustvo radeći za MI5 kako bi razbio italijanski mirovni pokret tokom Prvog svjetskog rata, kasnije je dobio podršku velikih industrijskih kapitalista i bankara zbog svoje antiradničke, prokapitalističke političke orijentacije. Njegova taktika bila je da radi unutar parlamentarnog sistema, mobilizujući moćne finansijske sponzore kako bi finansirali njegovu proširenu propagandnu kampanju, dok su njegove crne košulje grubo gazile preko linija štrajka i radničkih organizacija.
Marš na Rim, foto: italoamericano.org
U oktobru 1922. godine, magnati u Konfederaciji industrije i glavni bankarski lideri obezbjedili su mu milione potrebne za Marš na Rim kao spektakularan prikaz sile. Međutim, on nije preuzeo vlast. Umesto toga, kako je objasnio Daniel Guerin u svojoj magistralnoj studiji "Fašizam i veliki biznis", Musolini je pozvan od strane kralja 29. oktobra i, prema parlamentarnim normama, povjeren mu je zadatak formiranja vlade. Kapitalistička država predata je bez borbe, ali je Musolini nameravao da formira apsolutnu većinu u parlamentu uz pomoć liberala. Oni su podržali njegov novi izborni zakon u julu 1923. godine, a zatim su sa fašistima napravili zajedničku listu za izbore 6. aprila 1924. godine. Fašisti, koji su imali samo 35 mjesta u parlamentu, dobili su 286 mesta uz pomoć liberala.
Nacisti su došli na vlast na sličan način, radeći unutar parlamentarnog sistema i nastojeći da dobiju naklonost velikih industrijskih magnata i bankara. Ovi poslednji su pružili finansijsku podršku potrebnu za rast nacističke stranke i konačno osiguranje izborne pobjede u septembru 1930. Hitler je kasnije u svom govoru 19. oktobra 1935. godine sa sjetom opisao šta znači imati materijalne resurse potrebne da podrži 1.000 nacističkih govornika sa svojim automobilima, koji su mogli održati oko 100.000 javnih skupova tokom jedne godine. Na izborima u decembru 1932, lideri Socijaldemokrata, koji su bili daleko lijevo od savremenih liberala, ali su dijelili njihovu reformističku agendu, odbili su da formiraju koaliciju u poslednjem trenutku sa komunistima protiv nacizma.
"Kao i u mnogim drugim zemljama prošlosti i sadašnjosti, tako i u Nemačkoj", pisao je Majkl Parenti, "Socijaldemokrate su radije udružile snage sa reakcionarnom desnicom nego da sarađuju sa crvenima." Prije izbora, kandidat Komunističke partije Ernst Talman tvrdio je da je glasanje za konzervativnog feldmaršala fon Hindenburga zapravo glasanje za Hitlera i za rat. Samo nekoliko nedelja nakon Hindenburgovog izbora, pozvao je Hitlera da postane kancelar.
Fašizam je u oba slučaja došao na vlast kroz buržoasku parlamentarnu demokratiju, u kojoj je veliki kapital finansirao kandidate koji bi radili po njihovoj volji, stvarajući pritom populistički spektakl - lažnu revoluciju – koja je okupila ili sugerisala masovnu podršku. Preuzimanje vlasti fašista dogodilo se unutar ovog pravnog i ustavnog okvira, što je osiguralo njegovu očiglednu legitimnost na domaćem frontu, kao i u međunarodnoj zajednici buržoaskih demokratija. Lav Trocki je to savršeno shvatio i dijagnostikovao ono što se događalo tada sa izuzetnom prozorljivošću:
"Rezultati su na dohvat ruke: buržoaska demokratija se zakonito, mirno, pretvara u fašističku diktaturu. Tajna je sasvim jednostavna: buržoaska demokratija i fašistička diktatura su instrumenti iste klase, eksploatatora. Potpuno je nemoguće spriječiti zamjenu jednog instrumenta drugim apelujući na Ustav, Vrhovni sud u Lajpcigu, nove izbore, itd. Ono što je neophodno jeste mobilizacija revolucionarnih snaga proletarijata. Fetišizam Ustava najbolje pomaže fašizmu.”
Međutim, kada je njegova vlast bila obezbjeđena, fašizam je otkrio svoje autoritarno lice, transformišući se u ono što je Trocki nazvao vojno-birokratskom diktaturom bonapartističkog tipa. Nekoliko konfuznih liberala zatrpao je pod silom represivnog klasnog rata.
Trocki, foto: Wikimedia Commons
Nije samo u Italiji i Nemačkoj buržoaska demokratija dopustila uspon fašizma. To je bilo istinito i na međunarodnom nivou. Kapitalističke države su odbile formirati antifašističku koaliciju sa SSSR-om, zemljom koju su četrnaest od njih invadirali i okupirali od 1918. do 1920. u neuspjelom pokušaju da unište prvu radničku republiku na svijetu. Tokom Španskog građanskog rata, koji su istoričari poput Erika Hobzbuma okarakterisali kao minijaturnu verziju velikog rata sredinom vijeka između fašizma i komunizma, zapadne liberalne demokratije nisu zvanično podržale ljevičarsku vladu koja je bila izabrana. Umjesto toga, mirno su posmatrali dok su Sile osovine pružale masivnu podršku generalu Francisku Franku dok je sprovodio vojni puč. Veoma je poučno da je Franko, samoproglašeni fašista koji često biva zanemaren u diskusijama o evropskom fašizmu, s izuzetnom jasnoćom shvatio zašto će epifenomenalne karakteristike fašizma biti različite u zavisnosti od tačne konjunkture: "Fašizam, pošto je to riječ koja se koristi, fašizam pokazuje, gdje god se pojavi, karakteristike koje variraju u skladu s različitim zemljama i nacionalnim temperamentima."
Niko drugi do SSSR je pritekao u pomoć republikancima koji se bore protiv fašizma u Španiji, slanjem i vojnika i materijala. Franko će kasnije vratiti uslugu, tako reći, slanjem dobrovoljnih vojnih snaga da se bore protiv bezbožnog komunizma zajedno sa nacistima. Franko će takođe, naravno, postati jedan od velikih saveznika Sjedinjenih Američkih Država u borbi protiv crvene pošasti.
Godine 1934. Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska i Italija potpisali su Minhenski sporazum, kojim su se složile da dopuste Hitleru da napadne i kolonizuje Sudetsku zemlju u Čehoslovačkoj. "Čista nevoljnost zapadnih vlada da uđu u efikasne pregovore sa Crvenom državom", pisao je Erik Hobsbam, "čak i u 1938-39. kada hitnost antihitlerovske alijanse više nije bila poricana od strane bilo koga... Zaista je strah da će ga ostaviti da se suoči sa Hitlerom sam na kraju natjerao Staljina, od 1934. nepokolebljivog prvaka saveza sa Zapadom protiv njega, da uđe u Staljin-Ribentropov pakt iz avgusta 1939, čime je želio da zadrži SSSR izvan rata." Ovaj pakt o nenapadanju zatim je neiskreno predstavljen u zapadnim medijima kao nedvosmisleni pokazatelj da su nacisti i komunisti nekako saveznici.
MEĐUNARODNI KAPITALIZAM I FAŠIZAM
Nisu samo veliki industrijski kapitalisti i bankari, kao i vlasnici zemljišta, unutar Italije i Nemačke podržavali i profitirali od fašističkog uzdizanja na vlast. Ovo je bilo jednako istinito i za mnoge od glavnih korporacija i banaka čija su sjedišta bila u zapadnim buržoaskim demokratijama.
Henri Ford je možda bio najpoznatiji primer, jer je 1938. godine dobio Veliki krst Vrhovnog ordena Nemačkog orla, što je bila najveća čast koja se mogla dodijeliti bilo kojem ne-Njemcu (Musolini je dobio isto odlikovanje te godine). Ford nije samo usmjeravao obilno finansiranje u nacističku partiju, već im je pružio i veći dio njihove antisemitske i antikomunističke ideologije. Fordovo uverenje da je "komunizam potpuno jevrejsko stvaranje", kako su naveli James i Suzanne Pool, dijelilo je Hitler, a neki su sugerisali da je ovaj poslednji bio ideološki toliko blizak Fordu da su određeni pasusi iz "Mein Kampfa" direktno kopirani iz Fordovog antisemitskog izdanja "Međunarodni Jevrejin".
Ford je bio samo jedna od američkih kompanija koje su investirale u Nemačku, a mnoge druge američke banke, firme i investitori profitirali su naveliko od arijanizacije (isključivanje Jevreja iz poslovnog života i prisilni prenos njihove imovine u 'arijevske' ruke), kao i od nemačkog programa remilitarizacije.
Ford, foto: Kongresna biblioteka
Prema vrhunskom istraživanju Kristofera Simpsona, "pola tuceta ključnih američkih kompanija - Internacionalni Harvester, Ford, Dženeral Motors, Standard Oil iz Nju Džersija i DuPont - duboko su se uključile u njemačku proizvodnju oružja". Zapravo, američka ulaganja u Njemačku oštro su porasla nakon dolaska Hitlera na vlast.
"Izveštaji trgovinskog odjeljenja pokazuju", piše Simpson, "da su američka ulaganja u Njemačkoj porasla za oko 48,5 procenata između 1929. i 1940, dok su oštro opala svuda drugdje u kontinentalnoj Evropi." Njemačke podružnice američkih kompanija poput Forda i Dženeral Motorsa, kao i nekoliko naftnih kompanija, široko su koristile prinudni rad u koncentracionim logorima. Na primjer, Buhenvald je pružao koncentracioni logor rada za GM-ovo ogromno postrojenje u Russelsheimu, kao i za Fordovu fabriku kamiona u Kelnu, a Fordovi njemački menadžeri su u velikoj meri koristili ruske ratne zarobljenike za proizvodnju ratnih materijala (ratni zločin prema Ženevskim konvencijama).
Džon Foster Dalas i Alen Dalas, koji će kasnije postati, redom, državni sekretar i šef CIA-e, vodili su Sullivan & Cromwell, koji neki smatraju najvećom advokatskom firmom na Vol Stritu u to vreme. Igrali su veoma važnu ulogu u nadzoru, savjetovanju i upravljanju globalnim ulaganjima.
KO JE POBIJEDIO FAŠIZAM?
Nije iznenađujuće što su buržoaske demokratije Zapada bile izuzetno spore u otvaranju Zapadnog fronta, dopuštajući da njihov nekadašnji neprijatelj, SSSR, bude iskrvarljen od strane prokapitalističke nacističke ratne mašinerije (koja je dobijala obilnu podršku od Bijelih Rusa). Zapravo, dan nakon što je nacistička Njemačka napala Sovjetski Savez, Hari Truman je otvoreno izjavio: "Ako vidimo da Nemačka pobjeđuje, trebalo bi da pomognemo Rusiji, a ako Rusija pobeđuje, trebalo bi da pomognemo Njemačkoj, i na taj način pustimo ih da ubijaju što više, iako ne želim da vidim Hitlera kao pobednika ni po koju cijenu." Nakon što su SAD ušle u rat, moćni zvaničnici poput Alena Dalasa radili su iza scene da pokušaju da dogovore mirovni sporazum sa Njemačkom koji bi omogućio nacistima da usredsrede svu pažnju na uništavanje SSSR-a.
Rasprostranjena ideja, barem u SAD-u, da je fašizam konačno poražen liberalizmom, prvenstveno zbog intervencije SAD-a u ratu, jeste neosnovana laž. Kao što su Peter Kuznik, Maks Blumental i Ben Norton nedavno podsjetili slušaoce u jednoj diskusiji, 80% nacista koji su umrli u ratu ubijeni su na Istočnom frontu sa SSSR-om, gde je Njemačka rasporedila 200 divizija (za razliku od samo 10 na Zapadu). 27 miliona Sovjeta dalo je svoje živote boreći se protiv fašizma, dok je 400.000 američkih vojnika poginulo u ratu (što čini oko 1,5% od ukupnog broja sovjetskih žrtava). Prije svega, Crvena armija je pobedila fašizam u Drugom svjetskom ratu, i to je komunizam - ne liberalizam - koji predstavlja poslednje bedeme protiv fašizma. Istorija bi trebalo da jasno pokaže: ne možete biti zaista antifašista bez toga da budete antikapitalista.
IDEOLOGIJA LAŽNIH ANTAGONIZAMA
Ideološka konstrukcija lažnih antagonizama, u slučaju liberalizma i fašizma, služi višestrukim svrhama:
• Utvrđuje primarni front borbe kao sukob između suparničkih pozicija unutar kapitalističkog tabora.
• Usmjerava energiju ljudi na borbu oko najboljih metoda za upravljanje kapitalističkom vladavinom umesto na njeno ukidanje.
• Uklanja prave linije demarkacije globalne klasne borbe.
• Pokušava jednostavno ukloniti komunističku opciju sa stola (uklanja je potpuno iz polja borbe, ili neiskrenim predstavljanjem kao forme 'totalitarizma').
Nalik sportskim događajima koji su veoma važni ideološki rituali u savremenom svetu, logika lažnih antagonizama pojačava i preuveličava sve osobene razlike i lične rivalstva između dva suprotstavljena tima do te mjere da frenetični navijači zaborave da na kraju igraju istu igru.
U reakcionarnoj političkoj kulturi SAD-a, koja je pokušala da definiše Ljevicu kao liberalnu, od najveće je važnosti prepoznati da je osnovna opozicija koja je strukturirala, i nastavlja da organizuje moderni svet, ona između kapitalizma koji se nameće i održava putem liberalne ideologije i institucija, kao i fašističke represije, u zavisnosti od vremena i mjesta - i socijalizma.
Zamjenom ove opozicije onom između liberalizma i fašizma, ideologija lažnih antagonizama cilja na pretvaranje borbe vijeka u kapitalistički spektakl umjesto u komunističku revoluciju.